Boot kompas: de complete aankoopgids
Sta je op het punt om een boot kompas of Plastimo kompas te kopen? Gebruik dan deze aankoopgids voor het aanschaffen van dit belangrijke navigatiehulpmiddel aan boord. Er zijn veel uiteenlopende scheepskompassen verkrijgbaar. Hierdoor kan het bij de aankoop best ingewikkeld zijn om het juiste kompas voor je boot uit te kiezen. In deze aankoopgids ga ik dieper in op dit onderwerp, zodat je eenvoudiger een geschikt kompas kan uitzoeken.
Er bestaan stuur-/koerskompassen en handpeilkompassen. We gaan het in dit artikel hebben over het eerste type en dan met name over de magnetische variant. Je hebt namelijk ook nog elektronische kompassen, maar die vallen voor nu buiten de scope van dit artikel.
Boot kompas kopen
Stap 1: Kompas toepassing
Je hebt kompassen voor verschillende toepassingen. Daarom is het belangrijk om te weten waarvoor een kompas ontworpen is. Zo heb je bijvoorbeeld kompassen voor een zeilboot, kompassen voor een motorboot en kompassen voor kajaks.
Je vraagt je wellicht af waarom deze verschillende ontwerpen ontwikkeld zijn. Zeilboot kompassen zijn zo ontwikkeld dat deze ook onder helling goed functioneren.
Het motorboot kompas is bijvoorbeeld weer beter bestemd tegen trillingen en schokken.
Het kajak kompas monteer je daarentegen weer makkelijker op een kajak. Kortom, afhankelijk van de toepassing hebben de kompassen specifieke eigenschappen.
Stap 2: Scheepskompas montage
Er zijn verschillende plaatsen aan boord waar je het scheepskompas kan monteren. Het is van belang dat je een kompas zoekt dat hierbij past. Hieronder een overzicht van de beschikbare opties.
Inbouw kompas horizontaal
Het inbouw kompas horizontaal (ook wel ‘flushmount’ genoemd) is geschikt voor horizontale montage (tot onder een hoek van maximaal 45 graden). Dit type absorbeert ook goed de trillingen aan boord.
Ideaal voor montage op de flybridge bij motorboten.Op een zeilboot monteer je het kompas aan weerszijde in het dek of door middel van een ketel achter het stuurwiel. Een inbouw kompas op een ketel noem je een ‘opbouw’ kompas. Hierover later meer.
Inbouw schotkompas
Het inbouw schotkompas is geschikt voor verticale montage en/of montage onder een hoek. Dit bootkompas is ook bekend als het bulkhead kompas. Dit type bouw je normaal gesproken in het schot van je kajuit, waarbij het aan de kuipzijde is af te lezen. Je hebt overigens ook enkele modellen die aan beide kanten zijn af te lezen. Ook in de kajuit dus!
Het is vanwege de goede zichtbaarheid een ideaal kompas voor zeilboten die met een helmstok bestuurd worden in plaats van een stuurwiel. Het schotkompas zie je ook vaak in een verticaal dashboard op een motorboot.
Belangrijk bij het uitkiezen van een schotkompas is ook of de montage aan boord verticaal óf onder een hellende hoek is. Er zijn namelijk specifieke modellen voor beide toepassingen. Een enkel schotkompas kan gemonteerd worden in beide situaties. Controleer dit dus wel goed bij de aanschaf!
Boot kompas op een beugel
Er zijn ook boot kompassen die in een beugel hangen (soms ook optioneel beschikbaar). We noemen dit ook wel een ‘bracket’ kompas. Dit type kom je vooral tegen op motorboten en iets minder op zeilboten.
Het voordeel van deze manier van monteren, is dat het relatief snel en eenvoudig werkt. Zeker als je het kompas op een locatie met onhandige hoeken wilt monteren. Daarnaast is het zo dat de meeste kompassen eenvoudig van de beugel verwijderd kunnen worden. Hierdoor berg je het kompas veilig binnen op en voorkom je diefstal en onnodige slijtage door regen en zonlicht.
Opbouw scheepskompas
Het opbouw scheepskompas staat op een zogenaamde ketel of socket. Je gebruikt dit kompas horizontaal. Voordeel van deze kompassen is dat je geen grote gaten in je boot hoeft te zagen en dat deze door de verhoging vaak ook beter afleesbaar zijn als je ze achter het stuurwiel van een zeilboot monteert.
Ook als je onder het horizontale oppervlakte te weinig ruimte hebt om het kompas goed te monteren, biedt het opbouw kompas een uitkomst.
De ketels zijn, afhankelijk van het model kompas, verkrijgbaar in verschillende kleuren en hoogtes.
Stap 3: Kompasroos
Ook in het soort kompasroos bestaat een aantal belangrijke verschillen. Het soort roos bepaalt met name de manier waarop het kompas is af te lezen. Ik leg dit hieronder uit.
Vlakke kompasroos
Kompassen met een vlakke kompasroos lees je af aan de achterzijde van het kompas. De vloeistof vergroot tevens de cijfers, wat het aflezen eenvoudiger maakt. Dankzij de vlakke roos krijg je bovendien snel een globaal overzicht van de vier windrichtingen en je eigen koers ten opzichte van het noorden.
Conische kompasroos
Boot kompassen met een conische kompasroos lees je vanaf de voor en/of bovenkant af. Ideaal dus als je tijdens het sturen zit of staat.
Conisch met dubbele aflezing
Een enkel scheepskompas is uitgevoerd met een conische kompasroos met dubbele aflezing. Naast de voordelen van een conische roos, kan je dit type kompas ook aan de achterzijde aflezen zoals je kent van het vlakke kompas.
Stap 4: Schijnbare diameter roos
Bij de aanschaf van een kompas is ook het formaat van belang. Over het algemeen kan je zeggen: “hoe groter het kompas, des te beter het zijn werk doet”.
Op de eerste plaats is een groter kompas simpelweg beter af te lezen, dankzij de grotere streepjes en cijfers. Naarmate de afstand tot het kompas toeneemt of het donker begint te worden, is het gewoon fijn om een zo groot mogelijk kompas te hebben.
Ook is het zo dat een groter kompas méér vloeistof bevat en hierdoor een betere demping heeft. De kaart gedraagt zich hierdoor rustiger.
Bij magnetische scheepskompassen spreek je over de schijnbare diameter van de roos. Hierbij wordt rekening gehouden met de vergroting die ontstaat door de vloeistof in het kompas. Dit is dus niet de werkelijke kaart diameter.
Stap 5: Boot kompas verlichting
Een boot kompas met verlichting is onmisbaar voor iedereen die ook ‘s nachts of vaart of bij inkomende schemering. Hierdoor kan je zonder zaklamp eenvoudig het kompas aflezen. Denk er dus over na of je een kompas mét of zonder verlichting wilt aanschaffen.
Bij een aantal kompassen is het ook mogelijk om achteraf nog een kompas lampje aan te sluiten. Vaak zijn deze ook nog te voorzien van een speciaal rood kapje. Rode verlichting voorkomt verblinding in het donker en zorgt daardoor voor meer veiligheid tijdens het varen.
De meeste boot kompassen zijn tegenwoordig voorzien van LED verlichting. Je kan ze aansluiten op 12V of 24V. Groot voordeel van LED is natuurlijk dat het weinig stroom verbruikt en langer meegaat.
Lees verder: Lampje vervangen Plastimo kompas >>
Stap 6: Selectie maken
In de voorgaande stappen heb ik uitgelegd wat de belangrijkste kompas eigenschappen zijn om rekening mee te houden bij de aanschaf. Ik hoop dat het lukt om aan de hand van dit artikel tot een goede keuze te komen.
Maak gebruik van de handige boot kompas keuzehulp om snel te filteren op de hierboven toegelichte eigenschappen. Je krijgt dan eenvoudig een selectie in beeld uit het enorme assortiment kompassen.
Scheepskompas monteren
Zodra je een kompas hebt uitgekozen, wil je het natuurlijk ook monteren op je boot. Bij het kiezen van de positie aan boord is het goed om met een aantal zaken rekening te houden:
- De stuurman moet goed zicht hebben op het kompas.
- Houd het kompas uit de buurt van de motor en instrumenten met magneten.
- Zorg dat er zo min mogelijk bekabeling in de buurt van het kompas ligt.
Door invloeden van buitenaf (magnetische velden door metaal, luidsprekers etc.) kan het zijn dat er een afwijking ontstaat. Het kompas wijst dan niet naar het noorden waardoor navigatiefouten kunnen ontstaan. Afhankelijk van het gekozen model kan je nieuwe kompas beschikken over correctiemagneten. Bij een aantal modellen is het ook mogelijk om deze achteraf te plaatsen in het kompas.
Gebruik bij het afstellen altijd een betrouwbaar tweede kompas. Houd er rekening mee dat dit geen eenvoudige klus is. Soms is het beter om dit aan een professional over te laten.
Lees verder: Plastimo kompas waterdicht monteren >>
Plastimo kompassen
De Plastimo kompassen behoren tot de beste van de wereld. Plastimo bouwt al ruim 50 jaar kompassen en heeft een enorm uitgebreid assortiment. Hierdoor heb je veel keuzemogelijkheden en is er altijd wel een geschikt boot kompas voor jouw boot of schip te vinden.
Bekijk alle Plastimo kompassen >>
Veelgestelde vragen
Het is belangrijk dat het kompas geschikt is voor jouw toepassing, de plaats van montage en welk type kompasroos je wilt. Deze en andere kompas eigenschappen worden in deze aankoopgids uitgelegd.
Bij magnetische scheepskompassen spreek je over de schijnbare diameter van de roos. Hierbij wordt rekening gehouden met de vergroting die ontstaat door de vloeistof in het kompas. Dit is dus niet de werkelijke kaart diameter.
Het soort kompasroos bepaalt waar je het kompas kunt aflezen. Een vlakke roos lees je aan de achterkant af en een conische kaart kan je aan de voor- en bovenkant aflezen. Er zijn ook kompassen die dit kunnen combineren.
Het is wettelijk niet verplicht om een kompas aan boord te hebben. “Goed zeemanschap” is echter wél verplicht en houdt o.a. in dat er onder veranderende omstandigheden veilig genavigeerd kan worden. Daarom behoort een boot kompas tot de basisuitrusting van elke boot en ieder schip. Daarmee kun je namelijk ook bij slecht zicht de juiste kant op varen!
De meeste horizontale inbouw kompassen (flushmount) zijn in te bouwen tot ongeveer 45 graden. Bij schotkompassen is dit afhankelijk van de uitvoering verticaal en/of onder een hoek van 10-25 graden.